Sukiennice są jednym z najbardziej charakterystycznych i najlepiej rozpoznawalnych miejsc na zabytkowej mapie Krakowa. Obecnie ten pierwszy supermarket naszego miasta tylko w niewielkim stopniu przypomina sukiennice sprzed dwustu czy trzystu lat, a całkowicie różni się od pierwotnych kramów pochodzących z czasów lokacji miasta.
Ich historia rozpoczyna się bowiem za czasów panowania księcia Bolesława Wstydliwego, który zobowiązał się wybudować kramy sukienne wymienione w przywileju lokacyjnym Krakowa.
Pierwsze trzynastowieczne Sukiennice były po prostu podwójnym rzędem kramów wzniesionych z kamienia, tworzących uliczkę, zamkniętą kratami od północy i południa. W połowie XIV wieku nowy, murowany budynek Sukiennic ufundował Kazimierz Wielki. Fragmenty tej gotyckiej budowli możemy dostrzec w istniejącym dziś na Rynku gmachu. Są nimi parzyste, ostrołukowe arkady stanowiące wejście do Sukiennic od strony ulicy św. Jana oraz Brackiej, dziś jak i ponad 600 lat temu. Ówczesny budynek był podwójnym rzędem kramów połączonych w jedną całość z wysoką zadaszoną halą.
Gotyckie Sukiennice uległy zniszczeniu podczas pożaru w 1555 roku. W latach 1556-1559 odnowiono je zgodnie z panującym stylem w architekturze – efektem współpracy kilku znanych twórców był piękny renesansowy budynek.
Najważniejszymi pracami w trakcie odbudowy kierował mistrz Pankracy. Jest on autorem kolebkowego sklepienia hali. Budowlę zwieńczono wtedy attyką o arkadowych podziałach, ozdobioną maszkaronami, które zostały zaprojektowane przez Santi Gucciego. Architekt z Padwy: Giovanni il Mosca nazywany w Rzeczpospolitej Padovano jest autorem arkadowej loggi, jak również fasad krótszych boków Sukiennic, nawiązujących do dziedzińca zamku na Wawelu.
Tak więc pożar z połowy XVI stulecia „przyczynił się” do powstania wybitnego dzieła epoki renesansu. Rozszerzeniu uległa wtedy również funkcja Sukiennic – na pierwszym piętrze, gdzie obecnie mieści się galeria Muzeum Narodowego, umieszczono smatruz – miejsce sprzedaży różnego rodzaju drobiazgów.
Kolejne istotne wydarzenie przyniósł rok 1601, kiedy z inicjatywy rajcy miejskiego Joachima Ciepielowskiego wybito przejście w połowie długości hali targowej znacznie usprawniając komunikację między zachodnią i wschodnią częścią Rynku.
W drugiej połowie XIX stulecia stało się jasne, że obrosłe mnóstwem przybudówek Sukiennice, wymagają pilnego remontu. Konkurs na modernizację wygrał Tomasz Pyrliński, który przy poparciu i pomocy Jana Matejki dokonał największych zmian od czasów renesansowej odbudowy.
W czasie trwania prac:
– zburzono wszystkie kramy i budy przylegające do Sukiennic
– wybudowano ryzality na osi wschód-zachód
– na całej długości budowli stworzono arkadowe, ostrołukowe podcienia
– kapitele kolumn podtrzymujących arkady oraz elewacje ryzalitów ozdobiono rzeźbionymi głowami
– Od strony kościoła Mariackiego szesnastowieczna attyka została połączona na równej wysokości z attyką ryzalitu, z kolei od strony Ratusza ryzalit jest niższy przez co zachowany został renesansowy wygląd Sukiennic z attyką biegnącą przez całą ich długość.
– na krawędziach ryzalitów umieszczone zostały nowe maszkarony, wzorowane na postaciach ówczesnych prezydentów Krakowa.
Fragment naszego opisu z 2005 roku:
W takim kształcie Sukiennice przetrwały do dnia dzisiejszego. Obecnie ich stan jest na tyle poważny, że w najbliższych latach wymagają kompleksowego remontu. W najbliższych trzech latach miasto chce przeznaczyć na ten cel 6 mln zł. Na dłuższy czas trzeba będzie zamknąć kramy kupców i sale muzealne. Odrapane elewacje Sukiennic łatwo zauważyć, ale znacznie gorszy, a niewidoczny, jest stan samego budynku. Wykonana przed siedmioma laty ekspertyza wykazała, że instalacje w Sukiennicach są w tragicznym stanie. Malowanie fasady Sukiennic i zakończenie prac planowane jest na 2007 rok – na obchody 750-lecia lokowania Krakowa.
Kompleksowa renowacja sukiennic zakończyła się jesienią 2010 roku.
[Ostatnia modyfikacja: 16.3.2017, 23.9.2010, 31.3.2010, 13.3.2005]
Źródło:
– Rożek M., 2000, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa-Kraków, s. 153-157.
– Adamczewski J., 1992, Kraków od A do Z, Krajowa Agencja Wydawnicza Kraków,
s. 267-268.
– Michalec B., 2004, Kraków, Pascal, s. 85-86.