Katedra jest trójnawową bazyliką z transeptem, którego ramiona nie wychodzą poza granicę zewnętrznych murów budowli. Prezbiterium jest dłuższe od korpusu, co stanowi jedną z bardzo charakterystycznych cech krakowskich bazylik gotyckich. Prezbiterium kościoła jest prostokątne w swym kształcie oraz otoczone obejściem, którego sklepienie początkowo znajdowało się na tej samej wysokości, co sklepienie naw bocznych w korpusie. Właśnie do naw bocznych i obejścia wokół prezbiterium, zaczęto dobudowywać kolejne kaplice. Większość z nich, w ciągu dziejów przybrała postać barokową lub renesansową. Przęsła w nawie głównej, a także naw bocznych i obejścia, są w swym kształcie prostokątne, natomiast przęsło w przecięciu nawy głównej i prezbiterium z transeptem ma kształt kwadratowy.
W katedrze wybudowano sklepienia żebrowe, czteropolowe, jedynie w ostatnim przęśle prezbiterium i w kaplicy Mariackiej są trójdzielne, uważane są one za pierwsze takie sklepienia na ziemiach polskich. Sklepienia takie bardzo rzadko spotykane są w Europie Zachodniej, często natomiast występują w nawach bocznych czternastowiecznych, ale późniejszych od katedry wawelskiej kościołów śląskich.
Nowością tamtych lat, gdy wznoszona była katedra, jest zastosowany system filaroszkarpowy, nazywany także krakowskim. System podpór przeciwstawiających się naciskowi sklepiennych żeber krzyżowych na mury budowli, rozwiązano w Krakowie zupełnie inaczej niż w bazylikowych kościołach na zachodzie Europy. Zastosowano również łuki oporowe przenoszące napór żeber sklepiennych na szkarpy przy nawach bocznych, ale nie otaczają one nawy głównej powyżej dachów naw bocznych, lecz ukryte są po ich dachami, dzięki temu krakowskie bazyliki, [bo metodę tą wykorzystano także przy wznoszeniu kościoła Mariackiego, Bożego Ciała, św. Katarzyny, a także w przedniej części kościoła dominikanów i częściowo u franciszkanów] nabrały wyjątkowego, charakterystycznego wyglądu. Szkarpy nawy głównej związano z filarami międzynawowymi za pomocą prostokątnych przestawek od strony naw bocznych.
Wchodząc do katedry warto zwrócić uwagę na zdobione, kute w żelazie drzwi, ozdobione literą „K” pod koroną – to monogram króla Kazimierza III Wielkiego. Drzwi są w dosłownym sensie wiekowe, gdyż pamiętają ostatniego Piasta! Wewnątrz katedry znajduje się, zamykający nawę główną ołtarz św. Stanisława, biskupa krakowskiego. Obecna trumna pochodzi z końca XVII wieku, została wykonana przez Piotra von der Rennen, natomiast całe mauzoleum poświęcone postaci św. Stanisława jest wcześniejsze – pochodzi z początku XVII wieku, a jego twórcą jest architekt królewski Jan Trevano. Sklepienie prezbiterium bazyliki ozdobione jest XIV-wiecznymi figuralnymi zwornikami, uważanymi za jedne z najstarszych rzeźb gotyckich w Krakowie.
[Ostatnia modyfikacja: 25.IV.2004]
Źródło:
– Adamczewski J., 1992, Kraków od A do Z, Krajowa Agencja Wydawnicza Kraków, s. 99-100.
– Dąbrowski J. (red.), 1965, Kraków, jego dzieje i sztuka, Wydawnictwo Arkady Warszawa, s. 105-108.